Eskiden toptancılık, büyük şehirlerde, belli alanlarda yapılıyor idi. İstanbul Rami Toptancılar Çarşısı bunun en iyi örneklerinden biridir. Bu ve  benzeri çarşılarda, toptancılar birkaç yüz metreyi geçmeyen küçük dükkanlarda faaliyet gösterirlerdi. İhtiyaç duydukları stoklamalarını da  ya o çarşıda popüler olmayan konumdaki diğer dükkanlarda veya çarşı dışında başka mahallelerdeki dar sokaklarda, başka bir iş yapılamayan apartman altı dükkanlarda yaparlardı.

 

Anadolu’da bir çok şehirde, İstanbul’daki Rami benzeri büyük bir toptancı çarşısı olmayıp, haftalık pazarın kurulduğu yerde, kümeleşmiş toptancı dükkanları vardı. Bazı Anadolu kasabalarında bu tip toptancı dükkanlarına hala rastlayabilirsiniz.Tüm köylülerin şehre indiği ve alışverişlerini yaptıkları o günler şehrin ticari olarak en iyi günleri idi. İğne atsan yere düşmeyecek bu günlerde, gelen giden kamyonların çalışması için geniş boş alanlara ihtiyaç duyulan toptancılığın, bu durumda işlerinin kolaylaştığı söylenemezdi. Gözünüzün önünde olmayan, bazen 3-4 adet olabilen diğer yedek stoklama alanlarına mal indirmek-bindirmek, stoğu kontrol ve takip etmek, bugünkü depolama şartlarımıza kıyasla çok daha zordu. Ana caddelerde büyük dükkanlar vardı ama hem kirası çok yüksek idi, hem de o muhitler toptancılık yapılmaya elverişli muhitler de değildi. Bir çok yerde ana caddelere kamyon girme yasağı vardı. Sadece insan gücü ile yapılabilen, satılmak üzere toptancıya gelen malların  kamyondan indirilmesi ve satılan malların araçlara konulması işlerinin; dar sokak aralarında, apartman altlarındaki dükkanlardaki depolarda, çevreye verilen büyük rahatsızlıklarla nasıl güçlüklerle yapılabildiğini eski toptancılar şimdi gülümseyerek hatırlarlar.

O devirler geçti artık. Bir çok şehirde kent merkezlerindeki alış veriş alanlarına artık binek araçla bile girilemiyor. Eskiden toptancılık yapılan o dar sokak aralarından da, çift sıralı araç parkı sebebi ile  artık bırakın  kamyonla geçmeyi normal binek arabayla bile zar zor geçiyorsunuz.

Günümüzde bir çok ilde, şehirler arası yollar üzerinde, şehre biraz uzak,  toptancılar siteleri var artık. Kamyonlarla gelen malların kabulünün ve satılan malların dağıtım araçlarına yüklenmesinin çok daha kolay olduğu bu toptancı sitelerine sığmayacak büyüklükte olan büyük şehir toptancıları da, yine şehirler arası yollara cepheli büyük arazilerde kurulmuş büyük modern depolarda  faaliyetlerine devam ediyorlar.

2000’li yıllarda yapılan ve şehirdeki toptancıları bir araya getiren toptancı çarşılarının da, büyüyen Ülkemizin çoğalan ticaret hacmine cevap verememe durumuna gelmesine az kaldı. Çoğu toptancı sitesinde standart dükkanlar 150 metrekareler civarında, bunları birleştirerek depolama alanınızı büyütebiliyorsunuz ama bitişik dükkanlarda her zaman boş yer bulmak mümkün olmaya biliyor. Üstelik şehirdeki toptancıların sayısının çokluğu da, size ilave dükkan düşmesine mani olabiliyor. Üretici firmaların mal sevklerini TIR veya ona çok yakın büyüklükteki kamyonlar ile yapmaları, bu toptancı çarşılarında iş yapmayı, eski şehir içi toptancılık günlerinde olduğu gibi, her geçen gün zorlaştırmaktadır.

Eskiyi niye anlatıyoruz. Geleceği daha iyi ve mümkün olduğunca hatasız olarak tasarlayabilmek için tabi ki.

Buradan çıkarılması gereken bir ders olduğunu düşünüyorum. Büyüyen ticaretimizin evrilme dönemlerini yeterince iyi planlayamıyoruz. Sıkışık durumda uzun süre çalışıp, yumurta kapıya geldiğinde, çok günü birlik bakış açıları ile 10 seneden daha az bir sürede yetersiz kapasite haline gelecek yatırımlar yapıyoruz. Tüm bu eksik öngörülerle yapılan yetersiz yatırımların, daha sonra artırılma ihtiyacı duyulan eksik kapasitelerinin, baştan yapılmayıp sonradan ilave edilmesi, bize çok daha pahalıya  mal olmaktadır.

Geçmişten günümüze, geleceği doğru bir şekilde planlayamamada, toptancılığın hiç bir meslek  örgütünün olmamasının da etkisi olduğunu düşünüyorum.

Günümüzde kiralık depolarda, toptancılık-bayilik-distribütörlük yapmak mümkün değildir. Hızlı tüketim ürünleri üreticisi firmaların bayilerine verdikleri primler ile; artan yakıt, personel ve perakendecinin ihtiyaç duyduğu piyasa kredisinin fonlanması için kullanılan finansman kredilerinin yükü yüzünden, depo kiraları karşılanamamaktadır. Çünkü günümüz toptancılığına uygun yerlerdeki arazilerde kurulu büyük depolama bina ve alanlarının kiraları astronomik rakamlara ulaşmıştır. Deponuz sizin değilse toptancılığı uzun soluklu yürütmek artık mümkün değildir. Bunlara ilaveten perakende piyasasında son günlerde daha sık görülmeye başlayan iflaslarla ve kendi satıcıları tarafından dolandırılmak sureti ile kaybedilen paralar da düşünülürse, deposu kira olan toptancıların büyük bir finans krizinde olduğu gerçeği ile karşılaşırız. Geçmiş dönemin kargaşasında akıl edip deposuna yatırım yapabilen toptancıların finans durumu, deposunu yapamayanlara göre biraz daha iyidir.

İdeal hızlı tüketim ürünleri toptancısı deposu;

-Toptancı deposu, şehre gelen ana yolun üzerinde, yola cepheli olmalıdır. Şehir içlerinin toptancılık için uygunsuzluğu anlatıldı. Ana yoldan çok içeri girilirse aşağıda anlatılacak olan ve önemli olan bir kaç konu da ilaveten aksamaktadır. Şehirden uzak ana yollardan içeri girildikçe yollar çok daralmakta ve kalitesizleşmektedir. Ana yollardan uzakta ara yolların genellikle bakımsız, bozuk yollar olması, araçlarımızın daha çabuk tamir-bakım gerektirmesi anlamına gelecektir. Ana yoldan içeriye doğru ne kadar uzaklaşırsak gereksiz yere, o kadar çok ilave yakıt yakılması gerekecektir ki, bu da yakıt masrafımızın artması anlamına gelir. Ayrıca bu dar yollar; size mal getirecek araçların bir kısmının belden kırmalı TIR olacağı düşünüldüğünde yine bir ulaşım sıkıntısı anlamına gelir.

Ana yoldan uzakta, tali dar yollarla ulaşılabilen arsalar, depo yapımı için, ilk anda biraz daha ucuz olarak gözükse bile,  ilerleyen dönemlerde yapılacak yakıt ve tamir masraflarının çokluğu ve personelin ulaşım güçlüğünü aşmak için üretmemiz gereken çözümlerle bize çok daha pahalıya mal olacaktır.

Ana yoldan uzakta dar tali yollarda kurulan depoların şehrin büyümesi ile yine yerleşim birimleri içinde kalması tehlikesi de vardır. Ama ana yola cepheli arsalarda bu tehlike çok daha azdır.

Belediyeler  ana yollardan uzakta dar tali yollarda ticari imar uygulaması yapmıyabiliyorlar. Eğer bu gibi yerlere depo yaparsanız, belki bu gün için dikkatlerinden kaçmış olabilir ama ruhsat aşamasında belediye ile anlaşmazlığa düşmeniz çok muhtemeldir. Belediye imar alanının dışında bulunacak arazilerde, belediye hizmeti alamama gibi sıkıntılar olacağını da bilmeniz lazım. Çöp toplama, kanalizasyon, ruhsat gibi hizmetlerin yokluğu her zaman sıkıntı olacaktır. Resmi ruhsatı olmayan binalarda yapılan ticari faaliyetlerin, bina sigortası, binanın bankaya ipotek verilmesi ve benzeri her işlem sorunludur.

Ayrıca ana yoldan içerideki ara tali yollarda kurulacak toptancı depoların güvenliğinin temini de çok riskli hale gelecektir. Satış araçlarınız deponuza düzenli olarak nakit para getirecekler. Bu nakitlerin bankaya ulaştırılması esnasında bir risk vardır. Ana yollardan uzak tali dar yollarda bu risk katlanarak, can tehlikesi haline de dönüşebilir. Geceleri depoya girmek sureti ile yapılan hırsızlıklarda da bu tip depolar daha korumasızdır. Bu tip depolarda hırsızlık ve gasp için ilave tedbirler almak gerekebilir. Bu da masraflarınızı artırır. Yaptığınız toptancılık mesleği için ana yollar üzerinde bir deponuzun olması çok daha prestijlidir. Daha göz önünde olmak, toptancılık için daha faydalıdır.

Her ana yola cepheli araziden direk ana yola çıkış olmayabiliyor. Ana yolun paralelinde ikinci bir tali yola cepheli araziler de işimizi görür ama depoya giriş çıkışın kolaylıkla yapılabilmesine dikkat etmek gerekir. Her zaman TIR ‘lar ile çalışılması gerektiğini hatırlamamız lazım. Gelen araçlar ve bizim satış araçlarımız kolaylıkla depolama alanımıza ulaşabilmeli ve giriş-çıkış yapabilmelidirler.

-Toptancı deposu, mümkünse şehre 5 km’den az mesafede olmalıdır. Büyük şehirlerde, bu mesafedeki ana yola cepheli arazilerin çok çok pahalı olması yüzünden, toptancı deposu 5 km’den uzak mesafelerdeki ana yola cepheli  arazilerde de kurulabilir. Nispeten küçük şehirlerde de 5 km’den az mesafelerde ana yola cepheli depo alanı bulabilmeniz işinizi kolaylaştırır tabi ki. Küçük şehirlerde depo yapmaya uygun araziler nispeten daha uygun fiyata alınabilir ama büyük şehirlerde depo yapmaya uygun arazilerin fiyatları çok spekülatif olabiliyor.

Depolama alanımız gereksiz şekilde müşterilerimizden ne kadar uzaklaşırsa yakıt masrafımız da gereksiz yere o kadar artar. Bu durumun ticari rekabette bizi rakiplerimizden geriye düşüreceğini bilmeliyiz. Ticari piyasada aynı işi daha ucuza, daha hızlı ve daha kaliteli yapabilmemiz için,  tüm bu gereksiz masraflardan kurtulabileceğimiz,  akıllı bir ilk yatırım planı yapmamız gerekmektedir. Depomuz işimizi kolaylaştırmalıdır. Yanlış atılan adımlardan sonra ortaya çıkacak, ciro artışına hiç bir katkısı olmayan gereksiz masraf kalemlerinden bir daha yakamızı sıyırmamız artık mümkün olmayabiliyor.

Bugün birçok toptancı, bayiliğini yaptığı üreticinin internet üzerinden çalışan hazır ticari programını kullanmak mecburiyetindedir. Dolayısıyla çok sağlıklı, aksamayan hızlı internet bağlantısının yapılabilmesi hayati önem arz etmektedir. Şehirden uzaklaştıkça bu konuda sıkıntılar artmaktadır. Depo kurulması düşünülen yerin hızlı internet bağlantısının olup olmadığının veya olup olamayacağının önceden araştırılması gerekir.

Toptancı deposunda işlerin aksamadan yürümesi için, inip inip  çıkmayan, yüksek voltajlı düzgün elektrik akımının olması gerekir. Bu durumda kullanılan bilgisayarlar, faks, yazıcı, fotokopi makineleri ve onların koruyucusu olan güç üniteleri çok sık olarak arıza yaparlar. Sabah müşterilerinize göndereceğiniz malların faturalarını kesememenin bir stres kaynağı olduğunu bilin. Üstelik sık sık  oluşan bu arızalar, iş akış planınızı uygulanamaz hale getireceği için, insanı canından da bezdirir. Çünkü gereksiz yere geç saatlere kadar depoda ilaveten çalışmanızı gerektirir. Bazı çok katlı depolarda bulunması gereken asansörler de, bu voltaj düşüklüğünden çok olumsuz etkilenir. Hem kendisi çalışmaz hale gelir hem de ilk kalkışa geçtiği anda emdiği enerji yüzünden diğer elektronik aletlerinizi çalışmaz hale getirir. Sağlıklı elektrik akımı alabilmeniz de ana yollara cepheli ve şehirden çok uzak olmayan bölgelerde biraz daha kolaydır. Gerçi jeneratörlerle bu problemin bir kısmı aşılabiliyor ama düşük voltaj büyük problemdir ve bu sorun jeneratörle aşılamıyor.

Ülkemizin bir çok bölgesinde ana yollara paralel dere, çay ve nehirler vardır. Depo kurulması düşünülen arazilerin sel, su baskını  heyelan gibi doğal afet risklerinin iyice etüt edilmesi şarttır. Geçmiş dönemde sel olduğunu bildiğiniz alanlara depo yapmanın çok riskli bir karar olduğunu söylemeye bile gerek yok aslında. Çok mecbursak, sel tehlikesi olan toptancı deposunun,  en az 4 m yüksekliğinde sağlam betonarme bahçe duvarı ile giriş kapısının sel durumunda su geçirmeyecek şekilde imal edilmesi gerekir. Eğimli arazilerde yapılan bir çok istinat duvarının sonradan çok problem çıkardığına şahit oluyoruz. Tehlikeli tabiat olaylarına karşı ucuz göstermelik önlemlerin facialara yol açacağını bilin. Alacağınız önlemler çok pahalı ise, ya orada yatırım yapmayın veya o pahalı önlemleri alarak yatırımınızı yapın.

Bazı toptancılar satış arabalarını, gün sonunda satıcılarında bırakabiliyorlar. Satış ekibi de, çevrelerindeki depo ve ofis personelini de alarak sabah işe gelebilmektedir. Bu sistemde depo ve ofis personeli akşamleyin evlerine ya toptancının organize ettiği servis veya var olabilen toplu ulaşım araçları ile gitmektedir. Böylesi durumlarda depoya birinci ulaşım alternatifi budur.. Bu alternatifin bir yan faydası, tüm gece, tüm araçların bir arada olmasının riskini dağıtmasıdır. Bir araçta oluşabilecek olumsuz bir durumun diğerlerine de sıçramamasının çok önemli olduğunu düşünüyorum. Depoya ikinci ulaşım alternetifi ise; bazı toptancılar bu riski göze alarak araçlarını akşam iş bitişinde depolarına getirtip, personeli, ya organize ettikleri servis araçları ile ya da var olan minibüs, otobüs hattındaki toplu ulaşım araçları ile evlerine göndermekte  ve sabah işe getirtmektedir. Şehirden uzaklaştıkça anlatılan bu her iki  depoya ulaşım süreci de  zorlaşmakta ve pahalılaşmaktadır. Tüm gün işte yorulan çalışanların, akşam evlerine sıkıntı verici bir şekilde gitmesi, yeterince dinlenemeden sabahleyin de bıktırıcı bir süreçle işe gelmelerinin iş verimliliğini artırmayacağı ve bu durumun insanlık onuruna da yakışmayacağı aşikardır. Onun için toptancı depolarının şehirden çok uzakta, toplu ulaşım araçlarının olmadığı yerlerde özellikle kurulmaması gerekir.

Bayisini ziyarete gelecek üretici firma yöneticileri veya bayilik teklif edebilecek diğer bazı üretici firma yöneticilerinin ziyaretlerinin veya görmelerinin kolaylaşması için depomuzun ulaşımının, göz önünde,  kolay bir şekilde yapılabilmesi, distribütörlük yapan toptancı firmasının lehinedir.

Toptancılık faaliyetlerinde kullanılan araçların yakıt ihtiyacını bir benzinlikten anlaşma yapılarak alınması, daha ucuza akaryakıt temin edilmesini sağladığı için önemlidir. Ama bu benzinliğe ulaşmak, araçlarımıza ilave gereksiz  kilometreler yaptırmamalıdır. Benzinlik seçiminde, araçlarımızın depoya gidip gelirken büyük ölçüde kullandıkları bir yol güzergahı üzerinde olanının tercih edilmesi, bu ilave gereksiz kilometrelere mani olacaktır.

Buraya kadar olan yazımızda, toptancı deposunun yer seçimi ile ilgili önemli konuları kritik ettik. Bundan sonraki yazımızda ise yer seçiminde mümkün olduğunca hata etmemeye çalıştığımız toptancı deposunun,  olması gereken özelliklerini inceleyeceğiz.

 

Rıza Cenat

Şubat 2014

Yalova